Het geografisch of landenrisico is een belangrijk risico dat beoordeeld moet worden wanneer het risico van een klant of een instelling wordt bepaald. Maar het aantal landenlijsten rijst de pan uit en de elkaar snel opvolgende wijzigingen maakt het een onoverzichtelijk geheel. Vooral de recente voorgestelde wijziging van de EU hoogrisico landenlijst en de afkeuring daarvan, zorgt er voor dat Wwft-instellingen het haast niet meer kunnen bijhouden.
Welke landenlijsten zijn er allemaal om het integriteitrisico van een klant of een instelling te bepalen? In deze blog komen de sanctielanden, FATF landen en EU hoogrisicolanden voor witwassen en terrorismefinanciering aan bod. De EU en Nederlandse lijsten met laag belastende landen en de Transparency Corruption Perception (CPI) index bespreken we een volgende keer.
Sanctielanden
Allereerst zijn er de sanctielanden. De EU sanctions map geeft een duidelijk overzicht van de sanctielanden ook de soorten sancties die per land van kracht zijn. Er zijn ruim 30 landen waar sancties voor gelden. Maar er staan ook landen als Moldavië, Montenegro of Haïti op het overzicht; tegen deze landen zijn er geen financiële sancties en ook staat er niemand uit deze landen op een bevriezingslijst. Dit overzicht geeft ook duidelijk weer of het VN en EU sancties betreffen of sancties die alleen door de EU getroffen zijn. Tot zover een duidelijke lijst, maar wel een waar instellingen per land goed moet kijken om wat voor soort sancties het gaat.
FATF landen
Dan de FATF lijst. Of eigenlijk heeft de FATF twee lijsten: de lijst met landen waar de FATF een ‘public statement’ tegen uitgevaardigd heeft en de lijst met landen waarbij de FATF strategische AML/CFT tekortkomingen vastgesteld heeft.
De public statement lijst is weer onderverdeeld in twee smaken: landen waar andere landen tegenmaatregelen tegen moeten treffen (in casu Noord-Korea) en landen waar andere landen verscherpte maatregelen tegen moeten treffen (dit geldt momenteel voor Iran).
De andere lijst omvat nu 12 landen: Bahamas, Botswana, Cambodja, Ethiopië, Ghana, Pakistan, Servië, Sri Lanka, Syrië, Trinidad en Tobago, Tunesië, Jemen. De FATF werkt samen met deze landen om hun AML/CFT systeem te verbeteren en andere landen moeten deze landen als verhoogd risico beschouwen
Deze FATF-lijsten worden 3 keer per jaar bijgesteld. Namelijk na afloop van de FATF Plenaire vergaderingen in februari, juni en oktober.
Nu wordt het complexer.
De EU hoogrisicolanden
De Europese Commissie (EC) heeft in de 4e anti-witwasrichtlijn bepaald dat de Commissie ook zelf hoogrisicolanden zou aanwijzen. Dat heeft de EC gedaan in “Gedelegeerde Verordening (EU) 2016/1675 van de Commissie van 14 juli 2016 tot aanvulling van Richtlijn (EU) 2015/849 van het Europees Parlement en de Raad door de identificatie van derde landen met een hoog risico die strategische tekortkomingen vertonen”.
Waar de Commissie oorspronkelijk de FATF lijst volgde en alles overzichtelijk was, is in de loop der tijd een verschil ontstaan. De FATF haalt namelijk landen van haar lijst af die een voldoende AML/CFT systeem hebben opgebouwd, maar de EC volgde de FATF daar niet in.
Ook heeft de EC in 2018 besloten (mede onder druk van het Europees Parlement die de lijst niet ambitieus genoeg vond) een eigen methodiek en bijbehorende lijst op te stellen.
De nieuwe lijst van 23 landen werd op 13 februari 2019 in een voorgestelde gedelegeerde verordening aan het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie ter beoordeling gepresenteerd. Op 7 maart 2019 heeft de Raad het voorstel verworpen. Dit betekent dat de huidige lijst van 16 landen (Afghanistan, Bosnië en Herzegovina, Guyana, Irak, Iran, Laos, Syrië, Noord-Korea, Oeganda, Vanuatu, Jemen, Ethiopië, Sri Lanka, Trinidad en Tobago, Tunesië, Pakistan) nog steeds de geldende lijst is.
Het Europees Parlement heeft echter al aangegeven niet tevreden te zijn met deze uitkomst. De Commissie zal dus opnieuw met een lijst moeten komen. Wanneer dat zal gebeuren is nog niet duidelijk.
Tot die tijd moeten Nederlandse Wwft-instellingen het verscherpt cliëntenonderzoek blijven toepassen op klanten uit bovengenoemde 16 landen en ook op basis van de objectieve meldindicator transacties van en naar die landen aan de FIU-NL blijven melden.
Maar ook voor deze meldplicht zal in de toekomst een verandering optreden. Het ministerie van Financiën heeft namelijk in een consultatievoorstel voor het Wijzigingsbesluit financiële markten 2019 voorgesteld deze indicator in te trekken. Naar aanleiding daarvan hebben twee van de toezichthouders op de naleving van de Wwft – het Bureau Financieel Toezicht (BFT) en Belastingdienst/bureau Toezicht Wwft (BTWwft) – aangekondigd een coulant handhavingsbeleid te voeren. Dus dat is goed nieuws! Hopelijk zullen andere toezichthouders, zoals DNB en de AFM, dit beleid volgen.
Tot slot
Met deze drie lijsten hebben we nog niet eens alle lijsten de revue laten passeren die van belang zijn in het kader van het landenrisico. Het is een open deur, maar het is belangrijk om op de hoogte te zijn van het bestaan – en actuele vindplaatsen – van de verschillende lijsten en hun betekenis. De snelle ontwikkelingen vergen ook dat wijzigingen van de lijsten worden gevolgd.
Landenrisico: never a dull moment!
